Odpowiednie żywienie
Już od pierwszych dni życia ma ogromny wpływ na rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Właściwie zbilansowana dieta w pierwszych latach życia jest jednym z najważniejszych aspektów i stanowi sposób profilaktyki wielu schorzeń.
W okresie życia płodowego jak i niemowlęctwa dochodzi do programowania metabolizmu dziecka, a w konsekwencji programowania stanu zdrowia na kolejne lata życia. Prawidłowe żywienie, czyli odpowiednia do potrzeb podaż składników odżywczych wpływa
na zmniejszenie ryzyka rozwoju niektórych chorób cywilizacyjnych. Wśród nich można wymienić: otyłość, cukrzycę, osteoporozę, miażdżycę i chorobę niedokrwienną serca, alergię, nowotwory.(1,2,3,4,5,10)
Żywność dla dzieci powinna być odpowiedniej jakości, urozmaicona i akceptowalna pod względem smaku. Zalecenia żywieniowe są precyzyjnie opracowywane przez naukowców z dziedziny pediatrii i żywienia. (10, 11)
Należy zaznaczyć, iż najodpowiedniejszym pokarmem dla noworodka i niemowlęcia jest mleko matki. Zaleca się wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia.(8,9,10)
Wprowadzanie pokarmów uzupełniających wg ekspertów należy rozpocząć po ukończeniu przez dziecko 17. tygodnia życia i nie później niż w 26. tygodniu życia. Większość niemowląt w tym wieku posiada już zdolność przyjmowania pokarmów stałych oraz
nabywa umiejętności siedzenia. Zaleca się wprowadzanie nowych składników diety pojedynczo, od małych porcji, np. 3-4 łyżeczek, obserwując reakcję dziecka np. czy nie występują objawy nietolerancji lub alergii.(10, 11)
Jednak w diecie zarówno niemowlęcia jak i starszego dziecka występują składniki, których wystarczającej ilości nie jesteśmy w stanie zapewnić stosując nawet najlepiej zbilansowaną dietę.
Do takich składników należą m.in. witamina D i kwasy omega-3. Dlatego do prawidłowego rozwoju i utrzymania zdrowia konieczna jest ich suplementacja. (6,7,11,12)
Bibliografia:
- Chung M, Balk EM, Brendel M, et al. Vitamin D and calcium: a systematic review of health outcomes. Evid Rep Technol Assess (Full Rep) 2009;183:1–420.
- Urashima M, Segawa T, Okazaki M, et al. Randomized trial of vitamin D supplementation to prevent seasonal influenza A in schoolchildren. Am J Clin Nutr 2010;91:1255–60.
- Zipitis CS, Akobeng AK. Vitamin D supplementation in early childhood and risk of type 1 diabetes: a systematic review and metaanalysis. Arch Dis Child 2008;93:512–7.
- Giulietti A, Gysemans C, Stoffels K, et al. Vitamin D deficiency in early life accelerates type 1 diabetes in non-obese diabetic mice. Diabetologia 2004;47:451–62.
- Garland CF, Gorham ED, Mohr SB et al. Vitamin D for cancer prevention: Global perspective. Ann Epi 2009; 19: 468–483.
- Harris W.S.; Baack M.L.; Beyond building better brains: bridging the docosahexaenoic acid (DHA) gap of prematurity; Journal of Perinatology (2015) 35, 1–7;
- Campoy C. I wsp. Omega 3 fatty acids on child growth, visual acuity and neurodevelopment; British Journal of Nutrition (2012), 107, S85–S106
- Koletzko, I. Cetin, and J. T. Brenna, “Dietary fat intakes for pregnant and lactating wo-men,” The British Journal of Nutrition, vol. 98, no. 5, pp. 873–877, 2007.
- Stanowisko grupy ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3,Standardy Medyczne/Pediatria 2010, T.7, 729-736
- Szajewska H.; Socha P. et al.; Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci; Standardy Medyczne/Pediatria 2014; 11:321-338
- Suplementacja Diety, wytyczne postępowania u dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących piersią, red. prof. dr hab. n. med. A. Dobrzańska, red. prof. dr hab. n. med. P. Socha. lek. med. Ł. Olbrychski, Media Press 2015
- Nutrient requrements and dietary intakes and young children in the EU, EFSA Journal 2013; 11(10):3408
Rola witaminy D w rozwoju dziecka
Witamina D nazywana jest też witaminą „słoneczną”, ponieważ powstaje w skórze pod wpływem promieni słonecznych, odgrywa ważną rolę w metabolizmie wapnia i fosforu, dlatego jest niezbędna między innymi do prawidłowego
rozwoju kości.
Badania wskazują, że może ona dawać również wiele innych ogólnoustrojowych korzyści zdrowotnych.(1,2) Wśród mieszkańców Polski oraz Europy Środkowej zarówno u dzieci, młodzieży i dorosłych występuje powszechny niedobór witaminy D.
Dlatego też wytyczne z 2013 roku zalecają suplementację witaminy D w całej populacji.
Główną przyczyną niedoborów witaminy D jest niedostateczna synteza skórna (podstawowe źródło witaminy D dla organizmu) związana ze strefą klimatyczną, w której żyjemy. Syntezę skórną witaminy D ogranicza również stosowanie kremów z filtrami UV, zanieczyszczenie powietrza, zbyt mała ilość czasu spędzana na świeżym powietrzu. W Europie Środkowej od października do marca brak odpowiedniego nasłonecznienia nie pozwala na wystarczającą
syntezę skórną. W przypadku dzieci poniżej 6 miesiąca życia bezpośrednia ekspozycja na słońce nie jest zalecana. (wytyczne polskiej grupy ekspertów z 2013 w sprawie suplementacji witaminy D).
Ile witaminy D podawać dzieciom profilaktycznie?
Zgodnie z zaleceniami polskich ekspertów:
Grupy pacjentów |
Zalecana dawka witaminy D |
Noworodki i niemowlęta 4 |
0-6 m.ż. |
400 IU/dobę |
10 µg/dobę |
6-12 m.ż. |
400-600 IU/dobę |
10-15 µg/dobę |
Noworodki urodzone przedwcześnie 3,4 |
|
400-800 IU/dobę |
10-20 µg/dobę |
Dzieci i młodzież 3,4 |
1 - 18 r.ż. |
600-1000 IU/ dobę |
15-25 µg/dobę |
Otyłe dzieci i młodzież 3,4 |
|
1200-2000 IU/ dobę |
30-50 µg/dobę |
Bibliografia:
- Chung M, Balk EM, Brendel M, et al. Vitamin D and calcium: a systematic review of health outcomes. Evid Rep Technol Assess (Full Rep) 2009;183:1–420.
- Urashima M, Segawa T, Okazaki M, et al. Randomized trial of vitamin D supplementation to prevent seasonal influenza A in schoolchildren. Am J Clin Nutr 2010;91:1255–60.
- Szajewska H.; Socha P. et al.; Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci; Standardy Medyczne/Pediatria 2014; 11:321-338
- Suplementacja Diety, wytyczne postępowania u dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących piersią, red. prof. dr hab. n. med. A. Dobrzańska, red. prof. dr hab. n. med. P. Socha. lek. med. Ł. Olbrychski, Media Press 2015
Kwasy omega – 3
Należą do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (kwasy tłuszczowe omega-3), które muszą być dostarczane z dietą, ponieważ nasz organizm nie potrafi ich wytworzyć w wystarczającej ilości. (5,6,7)
Suplementację kwasem DHA zaleca się kobietom w ciąży, ponieważ jest on niezwykle istotny dla prawidłowego rozwoju dziecka w łonie matki – udowodniono, że spożywanie DHA przez matkę wspomaga prawidłowy rozwój oczu i mózgu u płodu oraz niemowląt
karmionych piersią. Zasadnicze znaczenie ma zapewnienie odpowiedniej podaży kwasów omega-3 w wieku rozwojowym, gdyż DHA stanowi ważny element budulcowy ośrodkowego układu nerwowego rozwijającego się organizmu.(1,2,5)
Kwas DHA (dokozaheksaenowy) i EPA (eikozapentaenowy) znajduje się w mleku matki, jednak jego ilość może być różna w zależności od spożywanych przez nią pokarmów, głównie ryb morskich. Zapewnienie odpowiedniej podaży kwasów omega-3 jest istotne przez cały okres życia, ponieważ DHA nie tylko wpływa na prawidłowe funkcjonowanie mózgu i zapewnia właściwe widzenie także w wieku dorosłym, ale razem z kwasem EPA przyczynia się do prawidłowej
pracy serca. (2,3)
DHA jest ważnym składnikiem lipidowym struktur mózgu oraz siatkówki oka, dlatego jego obecność jest kluczowa dla rozwoju układu nerwowego zarówno w czasie ciąży jak i noworodkowym. (2)
Noworodki urodzone przedwcześnie Jest to grupa dzieci szczególnie narażona na niedobory DHA. Transport DHA przez łożysko jest najefektywniejszy w ostatnich tygodniach ciąży. Suplementacja DHA u wcześniaków od urodzenia korzystnie wpływa m.in.:
- na ostrość widzenia
- rozwój psychoruchowy.
Źródłem DHA może być olej z alg oraz olej rybi. Olej z alg zawiera przede wszystkim DHA, a w niewielkim stopniu EPA. Można go podawać dziecku od pierwszych dni życia. Według wytycznych do drugiego roku życia zaleca się podawanie DHA. Natomiast po ukończeniu
drugiego roku życia podaje się łącznie DHA i EPA w odpowiednich proporcjach (olej rybi). (4,5,8)
Zalecana suplementacja kwasów omega-3 dla niemowląt urodzonych o czasie i dzieci
Grupy pacjentów |
Zalecana sumplementacja |
Niemowlęta karmione piersią 5,7,9 |
Kobiety karmiące piersią powinny codziennie przyjmować 200 mg DHA, a w przypadku niskiego spożycia ryb 400-600 mg DHA. |
Jeżeli matka nie stosuje się do powyższych wskazówek, suplementacja DHA u dzieci jest zalecana. |
Niemowlęta po zakończeniu karmienia piersią do 24 miesiąca życia 8 |
100 mg dziennie |
niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym 8 |
Zależnie od stosowanego preparatu mlecznego (niektóre nie są suplementowane DHA) stosuje się suplementację 100 mg DHA dziennie |
noworodki urodzone przedwcześnie 4 |
Zaleca się suplementację 100 – 200 mg DHA (do 1,5% wszystkich kwasów tłuszczowych w diecie). |
dzieci od 2 do 18 roku życia 8 |
250 mg DHA + EPA dziennie |
Bibliografia:
- Harris W.S.; Baack M.L.; Beyond building better brains: bridging the docosahexaenoic acid (DHA) gap of prematurity; Journal of Perinatology (2015) 35, 1–7;
- Campoy C. I wsp. Omega 3 fatty acids on child growth, visual acuity and neurodevelopment; British Journal of Nutrition (2012), 107, S85–S106
- Socha P; Suplementacja DHA w krytycznych okresach życia – jak w praktyce realizować polskie i międzynarodowe zalecenia. Standardy Medyczne/Pediatria 2013; 10:521-526
- Pleskaczyńska A.; Dobrzańska A.; Noworodki urodzone przedwcześnie – DHA; Suplementacja Diety; Media Press (2015); 96-97
- Stanowisko grupy ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3,Standardy Medyczne/Pediatria 2010, T.7, 729-736
- Szajewska H.; Socha P. et al.; Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci; Standardy Medyczne/Pediatria 2014; 11:321-338
- Suplementacja Diety, wytyczne postępowania u dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących piersią, red. prof. dr hab. n. med. A. Dobrzańska, red. prof. dr hab. n. med. P. Socha. lek. med. Ł. Olbrychski, Media Press 2015
- Nutrient requrements and dietary intakes and young children in the EU, EFSA Journal 2013; 11(10):3408
- B. Koletzko, I. Cetin, and J. T. Brenna, “Dietary fat intakes for pregnant and lactating women,” The British Journal of Nutrition, vol. 98, no. 5, pp. 873–877, 2007.
Noworodki urodzone przedwcześnie
Noworodki urodzone przedwcześnie wymagają odpowiedniej opieki, jak i mają specjalne wymagania żywieniowe.
Aktywny transport składników odżywczych trwa przez okres całej ciąży, jednak zwiększa się w trzecim trymestrze. Dlatego też, im ciąża jest krótsza, tym niedobory mikro - i makroelementów oraz składników odżywczych są większe.1
Na podstawie aktualnych wytycznych, w okresie wcześniactwa bardzo ważna jest odpowiednia suplementacja witaminy D i kwasu dokozaheksaenowego (DHA).
Bibliografia:
- Dobrzańska A., Obrycki Ł., Socha P., Suplementacja diety – wytyczne postępowania u dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących piersią, Media-Press,
Warszawa 2015;
- Płudowski P. et al, Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013, Standardy Medyczne/Pediatria, 2013, T.10, 573 – 578;
- Stanowisko grupy ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega – 3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3, Standardy Medyczne/Pediatria, 2010, T.7, 729 – 736;